Innovatie in de energietransitie
Energie als technologie en de groeiende rol van AI in de energiesector
Hey daar,
Jeroen is twee jaar na mij geboren. Hij is mijn broertje.
Maar als je ons naast elkaar ziet staan, dan zie je dat het verkleinwoord ongepast is.
Zijn lichaamsbouw is niet zo pezig als dat van mij. Hij is breed gebouwd en onderhoudt zijn spieren met vijf keer per week CrossFit work-outs.
De loopbaan van Jeroen is niet rechtlijnig. Hij begon met mbo horeca, gevolgd door een baan bij de milieudienst, een niet-afgemaakt opleiding digitale recherche, werken als pompbediende en een paar jaar als steigerbouwer.
Drie jaar geleden, op zijn vijfendertigste, maakte hij een nieuwe stap. Niet makkelijk op die leeftijd, maar hij ging een deeltijd-opleiding electrotechniek doen, om te gaan werken als storingsmonteur bij netbeheerder Enexis.
Zijn werk in de energiesector overlapt nu met mijn baan als futurist en innovatie-expert. Want dat is het thema van deze nieuwsbrief: innovatie in de energietransitie.
Veel leesplezier,
Peter
PS. Professor Jan Rotmans heeft een term voor grote maatschappelijke kantelingen: transities. De energietransitie is de bekendste van de transities waar we ons nu in bevinden.
Bekijk deze video als je meer wil weten over transities:
Innovatie in de energiesector
De energiesector is rap aan het veranderen. De opkomst van duurzaam opgewekte energie gaat hard, maar loopt ook tegen beperkingen op. In de afgelopen maanden heb ik me daarom verdiept in de energietransitie. Binnen mijn expertise van de toekomst, technologie en innovatie gebeurt in de energiesector namelijk ontzettend veel.
Dit zijn de inzichten die ik met je wil delen:
Energie als technologie.
AI als versneller.
1. Energie als technologie
De afgelopen drie millennia hebben we energie vooral gezien als een grondstof die we aan de aarde onttrekken in de vorm van olie, gas en kolen.
De kenmerken van een grondstof zijn dat ze opraken, oneerlijk verdeeld zijn over de wereld en in grote mate beïnvloed kunnen worden door acties van grote spelers, zowel in de markt als politiek.
Bij de energietransitie ligt de focus meestal op de vermindering van uitstoot. De minimale uitstoot van hernieuwbare energie uit zon, wind, getijden of geothermie, is inderdaad een belangrijk aspect om over te stappen naar nieuwe vormen van energiewinning.
Maar nog belangrijker is dat energie steeds minder een grondstof en steeds meer een technologie wordt. Dat is de kerngedachte die auteur Azeem Azhar onlangs uiteenzette in de Financial Times.
Paradigmawisselingen in energie
De transitie omvat een aantal onderliggende elementen. Dit zijn paradigmawisselingen die een grote impact (gaan) hebben:
Van onttrekken naar genereren.
Van beperkt tot nagenoeg oneindig.
Van geografisch beperkte olie- en gasvelden naar wereldwijd (maar wisselend) beschikbaar.
Van volatiele prijzen naar steeds lagere kosten.
De onderliggende componenten van hernieuwbare energie, zoals zonnecellen, windturbines en batterijen, worden allemaal voortgedreven door technologische innovatie.
Goedkoper, beter en efficiënter
Het grote voordeel van technologische innovatie is dat fabrikanten hun componenten steeds goedkoper, beter en efficiënter kunnen maken. Dat komt door leereffecten, ervaring en massaproductie.
Tussen 1980 en 2017 werden systemen voor zonne-energie 90% goedkoper, daalden de kosten voor windturbines in de laatste tien jaar met ongeveer 35% en is de kostprijs van lithiumbatterijen in de periode van 2010 tot 2022 zo'n 70% gezakt.
Bij grondstoffen zoals olie en gas werkt dit mechanisme niet. Integendeel: hoe meer we ervan gebruiken, hoe schaarser en duurder ze worden.
2. AI als versneller
Een technologische ontwikkeling die deze evolutie naar energie als technologie verder versnelt, is Artificiële Intelligentie (AI). Op welke manier is AI een versneller van innovaties en transities in de energiesector?
In de afgelopen maanden heb ik me verdiept in boeiende toepassingen die werden gepresenteerd tijdens de masterclass AI in de energietransitie van de New Energy Business School en het Nederlandse AI Congres.
Supertool
Over de rol van AI in de energietransitie is Maarten Otto, CEO van netbeheerder Alliander stellig op het Nederlandse AI Congres 2025:
AI is een supertool als het gaat om innovatie in de energietransitie, maar geen silver bullet.
Bij Alliander zelf gebruiken ze AI onder meer om voorspellingen te doen: hoeveel energie komt er beschikbaar door zon, wind en traditionele centrales en wat is de verwachte vraag op basis van de weersvooruitzichten en historische data?
Maarten Otto:
Dit leidt tot inzichten waar op het energienet er plek is en waar er verstoppingen dreigen.
5 concrete casussen
Netbeheerders zoals Alliander, Enexis en TenneT zetten AI al volop in om voorspellingen te maken voor het elektriciteitsnet.
Tijdens mijn verkenning stuitte ik op deze inspirerende voorbeelden waarin AI de energiesector vooruithelpt:
Alejandro Martín Gil van TNO vertelde tijdens de masterclass hoe ze AI gebruiken om simulaties van warmtenetten te maken en met die inzichten de werking van die netten te optimaliseren.
Zijn collega Jonah Poort werkt met een AI-model dat de ideale plaatsing van sensoren in gasnetwerken bepaalt.
Tarek Alskaif van de Wageningen Universiteit deelde de uitkomsten van een experiment met Amsterdamse woningbezitters: via slimme geautomatiseerde contracten konden zij onderling zonne-energie verhandelen.
Tapestry is voortgekomen uit het Google X programma. Hun AI-tool helpt de Chileense overheid om netcongestie te voorspellen en locaties voor groene energieprojecten beter te plannen. Dit zorgt er mede voor dat het land 10 jaar eerder van steenkool af kan dan verwacht.
Shell zet AI in om sensordata van allerlei installaties te analyseren en daarmee onderhoud te plegen voordat er een defect optreedt.
Ken jij nog inspirerende voorbeelden van AI-innovaties in de energiesector? Deel ze door te reageren op deze nieuwsbrief!
Uitdagingen
Het lijkt paradoxaal: hoe kan energieslurpende AI helpen bij de energietransitie? Zeker als het gaat om het onderhoud van raffinaderij-installaties bij Shell of het verbeteren van gasnetwerken door TNO.
Zolang we wereldwijd nog 80% van onze energie opwekken met fossiele brandstoffen, is elke efficiëntiewinst door AI een stap in de goede richting.
Toch staan we voor aanzienlijke uitdagingen bij de implementatie van AI in de energiesector. Andrej Pustisek, verbonden aan HTF Stuttgart, vertelde tijdens zijn college dat de energiesector relatief langzaam innoveert en worstelt met verouderde software, systemen en infrastructuur.
De 4B’s van AI in de energietransitie
Wat is er dan nodig om de AI en de energietransitie te versnellen? Gijs Tuinman, staatssecretaris van Defensie, kwam op het Nederlandse AI Congres met een mooie drieslag:
We hebben bucks, brains en balls nodig.
Zijn oproep ging over AI in defensie, maar is volgens mij net zo goed toepasbaar op de energiesector.
Als ik er zelf nog een vierde 'B' aan mag toevoegen, dan is het 'boots’. Want de energietransitie draait ook om vaklui zoals mijn broer Jeroen, die het energiesysteem in Nederland helpen verbeteren en uitbouwen.
Deep Dive
Artikelen, boeken, podcasts, video’s, documentaires en meer over dit thema.
1. LEZEN / Interessant artikel in de Volkskrant waarom netcongestie lang werd onderschat.
2. DOEN / Op 5 november organiseert New Energy Business School weer een masterclass AI in the Energy Transition op de Energy Transition Campus Amsterdam.
3. KIJKEN / De film Mad Max: Fury Road speelt zich af postapocalyptische wereld waar energie schaars is (8,1 op IMDb).
Dank 🙏
Bedankt voor het lezen!
Deze nieuwsbrief is gratis, maar niet goedkoop om te maken. Je kunt me daarom op een aantal manieren helpen:
Stuur het door naar iemand die het leuk vindt, huur me in voor een inspirerende interactieve lezing of voor een praktijkgerichte workshop.
